Czosnek — co to jest za roślina?
Czosnek pospolity, czyli Allium Sativum to wyjątkowa cebula, wywodząca się z rodziny bylin jednoliściennych. Ta roślina cebulowa jest spotykana w wielu miejscach na świecie. Jest zarówno popularnym składnikiem w sztuce kulinarnej, jak i doskonałym środkiem leczniczym oddziałujących na zdrowie fizyczne.
Główka czosnku składa się z wielu małych cebulek nazywanych ząbkami, a te małe ząbki otoczone są jasną/białą skórką. Zielone barwniki w czosnku, antocyjany i chlorofil wraz z kwasem siarkowym mogą sprawić, że ząbek czosnku stanie się wiecznie zielony. Sezon na czosnek w Polsce trwa od lipca do września, ale czosnek sprowadzany jest z zagranicy przez cały rok.
Skąd pochodzi czosnek pospolity?
Czosnek był znany i wykorzystywany już w najdawniejszych czasach. Wzmianki o jego właściwościach można znaleźć w rękopisach pochodzących ze starożytnego Egiptu, Babilonu i dawnej Indii. Był darem składanym faraonom przed jego lud, a Arabowie używali czosnku jako środka do leczenia ran i wrzodów skóry. Czosnek pochodzi z krajów azjatyckich, głównie z Iranu, Afganistanu i Indii.
W polskiej literaturze o leczniczych właściwościach czosnku można przeczytać w Zielniku Szymona Syreniusza z 1613 roku. Już wtedy wiedziano, że najlepszy jest czosnek świeżo spożyty, odmładza i cerę wygładza, a wątrobne żyły zamulone otwiera. Do dzisiaj czosnek nie stracił na wartości, co więcej badania dowodzą, że składniki chemiczne czosnku sprawiają, że jest on najczęściej używanym lekiem dostępnym bez recepty.
W jaki sposób czosnek działa na organizm?
Czosnek jest znaną i popularną rośliną, zwłaszcza ze względu na silny, choć niezbyt przyjemny zapach. W ząbkach czosnku występuje substancja zawierająca siarkę i to jej czosnek zawdzięcza charakterystyczny aromat. Allina, bo tak nazywa się ten związek siarki, rozpada się na mniejsze cząsteczki i zamienia się w allicynę, gdy ząbek czosnku zostanie zmiażdżony lub pokrojony. Allicyna ma działania odkażające, przeciwgrzybiczne, a także obniża ciśnienie i pobudza soki trawienne do wydzielania. Poza allicyną w czosnku znajdują się tłuszcze, witamina B1 (tiamina) oraz witamina C, a także fitosterole, pektyny i sole mineralne.
Czosnek jako antybiotyk
Czosnek działa jak antybiotyk i może pomóc zabić bakterie, stany zapalne i infekcje. Czosnek był używany m.in. w czasie II wojny światowej do zapobiegania stanom zapalnym i gangrenie w ranach żołnierzy.
Oto kilka przykładów, w jaki sposób czosnek może oddziaływać na organizm:
- Ma działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne.
- Rozszerza naczynia krwionośne i pomaga w obniżeniu ciśnienia krwi. Choroby sercowo-naczyniowe, takie jak zawały serca i udary, są największymi zabójcami na świecie. Wysokie ciśnienie krwi lub nadciśnienie to jedna z głównych sił napędowych tych chorób, a czosnek pozwala obniżyć ciśnienie krwi i zapobiegać chorobom układu krążenia. Ogranicza też tworzenie się blaszki miażdżycowej w tętnicach.
- Zmniejsza produkcję cholesterolu oraz obniża całkowity cholesterol.
- Pomaga obniżyć poziom trójglicerydów we krwi.
- Ma działanie rozrzedzające krew (przeciwzakrzepowe).
- Stosowany w zaburzeniach układu pokarmowego pomaga leczyć biegunki, wzdęcia, nieżyty żołądka i jelit.
- Czosnek jest z powodzeniem wykorzystywany w chorobach dróg oddechowych, przy chorym gardle, chorobach oskrzeli i astmie.
- W postaci lewatywy może być stosowany jako środek przeciw owsikom u dzieci.
- Nalewki spirytusowe z czosnku łagodzą bóle reumatyczne u osób starszych.
- Czosnek zawiera przeciwutleniacze, które mogą chronić przed chorobą Alzheimera i demencją. Uszkodzenia oksydacyjne wywołane przez wolne rodniki mają swój udział w procesie starzenia. Przeciwutleniacze wspomagają mechanizmy obronne organizmu przed tymi uszkodzeniami.
- Czosnek może zwalczać choroby, w tym przeziębienie i grypę. Jedzony regularnie obniża średni czas trwania objawów przeziębienia i wzmacnia układ odpornościowy.
Lista dobroczynnych właściwości czosnku jest bardzo długa i mogłaby być dłuższa, bo właściwości czosnku są niemal nieograniczone. Tych, którzy lubią czosnek, nie trzeba przekonywać, by go jedli. Ale jeśli ktoś nie przepada za tą cudowną rośliną, może znajdzie powód, by się do niej przekonać.
Czosnek pospolity jako przyprawa, suplement diety i ziołowy lek
Czosnek jest jednym z najpopularniejszych surowców roślinnych. W kuchni czosnek od wielu lat wykorzystywany jest jako zioło, ale w sklepach dostępny jest także jako suplement diety w postaci tabletek, kapsułek i proszku.
Czosnek w potrawach
Czosnek to podstawowy składnik kuchni śródziemnomorskiej, która jest uważana za jedną z najzdrowszych, jeśli nie najzdrowszą kuchnię na świecie. Czosnek w potrawach stosowany jest ze względu na swój smak. Ma on niewiele kalorii, ale zawiera śladowe ilości różnych składników odżywczych.
Obrany, pokrojony lub zmiażdżony czosnek od razu uwalnia olejki eteryczne i oddziałuje na zmysł węchu. Smak czosnku jest mocny i dominujący. Pasuje do większości pikantnych potraw, zwłaszcza zup i sosów. Silny smak czosnku urozmaica przepisy bez wiodącej nuty smakowej.
Substancja czynna allicyna powstaje tylko wtedy, gdy surowy czosnek jest wyciskany przez praskę lub siekany. Ugotowany czosnek nie będzie miał takich samych właściwości zdrowotnych.
Warto jednak pamiętać, że czosnek ma pewne wady, takie jak nieświeży oddech. Niektórzy ludzie są na niego uczuleni. W zaburzeniach krwawienia lub podczas przyjmowania leków rozrzedzających krew konieczna jest konsultacja z lekarzem przy zwiększonej ilości spożywania czosnku.
Jak usunąć czosnkowy oddech?
Powodem, dla którego zapach czosnku jest tak wyczuwalny nie tylko z ust, ale także w pocie człowieka, jest substancja AMS (sulfid allilowometylowy), która nie ulega rozkładowi podczas trawienia. Zapachu czosnku można usunąć, wypijając szklankę mleka podczas jedzenia lub po posiłku zjadając trochę zielonej pietruszki.
Gdy czosnek jest ugotowany, mocny zapach słabnie, a smak staje się lekko orzechowy – zwłaszcza po usmażeniu lub podgrzaniu.
Czosnek jako suplement diety
Aby uzyskać korzystny wpływ na zdrowie np. przeciwdziając miażdżycy, należy zjadać dawkę odpowiadające co najmniej 3 ząbkom czosnku dziennie przez dłuższy okres. W Indiach eksperymenty wykazały, że osoby, które jadły więcej niż 50 g czosnku tygodniowo, miały niższe stężenie tłuszczu we krwi niż osoby z mniejszą pasją do czosnku. To dość duża ilość, ale z pomocą przychodzą tabletki i kapsułki z czosnkiem.
Dostępne w aptekach suplementy diety z czosnkiem pozwolą korzystać z dobroczynnych właściwości czosnku w prosty i łatwy sposób. Większość suplementów diety jest neutralna zarówno pod względem smaku, jak i zapachu. Niektóre suplementy czosnkowe zawierają również witaminę D i cynk. Podczas przyjmowania innych leków, ważne jest, aby wiedzieć, jak dużą dawkę czosnku można spożyć. Czosnek może wpływać na działanie innych leków, dlatego należy najpierw skonsultować się z lekarzem.
Jak uprawiać czosnek?
Czy czosnek można uprawiać w Polsce? Tak, ale najlepsze efekty przyniesie uprawa czosnku w szklarni. Ząbki kupionego w sklepie czosnku sadzi się w ziemi. Ząbki z główki należy rozdzielić bezpośrednio przed posadzeniem, aby nie wyschły.
Sadzenie czosnku ozimego odbywa się we wrześniu i październiku. Odległość pomiędzy ząbkami powinna wynosić około 6 cm. Jeśli sadzimy czosnek do doniczki, na początku może ona stać w pomieszczeniu na parapecie, w miejscu nasłonecznionym. Gdy zrobi się cieplej, doniczkę można wystawić do szklarni. Czosnek jary sadzi się wiosną, od razu do ziemi.
Czosnek ma wysokie wymaganie jeśli chodzi o glebę, podczas wzrostu potrzebuje wilgoci i dobrej, przewiewnej ziemi kompostowej. Na pierwsze zbiory można liczyć w lipcu.
Jak przechowywać czosnek?
Świeży czosnek należy przechowywać w suchym i chłodnym miejscu — w przeciwnym razie szybko wyschnie i zmatowieje. Idealna temperatura przechowywania czosnku to 0 stopni, ale prawdopodobnie tylko nieliczni mają taką opcję. W lodówce jest chłodno, ale wilgotno, dlatego nie poleca się przechowywać w niej czosnku.
Czosnek można trzymać poza lodówką w kuchni, w koszu lub podobnym miejscu, gdzie jest przepływ powietrza. W temperaturze 20 stopni czosnek może leżeć przez 3-4 tygodnie, pod warunkiem że w momencie zakupu jest świeży.
Posiekany czosnek można włożyć do woreczków i zamrozić. Do przygotowywanej potrawy wystarczy wziąć potrzebną ilość.
Termin przydatności do spożycia czosnku jest ograniczony. Dlatego w kuchni doskonale sprawdzi się przyprawa czosnkowa, albo suszony czosnek w proszku. Pod wieloma względami te produkty mogą z powodzeniem zastąpić świeży czosnek.
Przechowywanie czosnku w oleju
Czosnek przechowywany w oleju jest dość wyrafinowaną metodą. Obrane i umyte ząbki czosnku wkłada się do słoika i zalewa olejem roślinnym. W takim przypadku można użyć zarówno oleju słonecznikowego, jak i innych, np. oliwy z oliwek lub oleju z siemienia lnianego. Nierafinowany olej słonecznikowy także się nada – wszystko zależy od osobistych preferencji smakowych.
W razie potrzeby można dodać suszone zioła, paprykę lub inne przyprawy. Ząbki czosnku wyjmować i używać tak samo jak świeżych. Sam olej nabiera pikantnego smaku i aromatu. Idealnie nadaje się do sosów sałatkowych.
Jak zrobić samemu suszony czosnek?
Suszenie czosnku to dobry sposób na jego przechowywanie. Wystarczy ząbki czosnku pokroić na plasterki lub posiekać i rozłożyć równomiernie na blasze wyłożonej papierem do pieczenia.
Piec w piekarniku w 70 stopniach przez około 7-8 godzin. W trakcie suszenia można kilkakrotnie obrócić plasterki czosnku.
Plastry czosnku są gotowe, gdy można zmiażdżyć plasterek między palcami. Ważne jest, aby były całkowicie suche! Można z powodzeniem pozostawić drzwiczki piekarnika lekko uchylone podczas suszenia. Wysuszony czosnek jest gotowy do zmiażdżenia w moździerzu lub rozdrobnienia w blenderze. Przechowywany w hermetycznym pojemniku zachowa długi okres przydatności do spożycia.
Czosnek w proszku może być używany do wszystkich przepisów i potraw, w których normalnie używa się zwykłego czosnku. Sproszkowany czosnek jest łatwy w użyciu, daje ten sam smak w jedzeniu co świeży czosnek, ale bez konieczności obierania, krojenia i wyciskania czosnku za każdym razem, gdy ma być wykorzystany.