Czarnuszka. Niewielkie ziarenka o wielkiej mocy. Korzystano z niej już w starożytnym Egipcie i uważano za niemal czarodziejską roślinę. Obecnie badania wykazują, że rzeczywiście nasiona mają spory potencjał. I to nie tylko jako dodatek do dań. Co zatem można powiedzieć o tej prostej roślinie?
Czym jest czarnuszka?
Czarnuszka (łac. Niella Sativa L.) to roślina siewna z rodziny jaskrowatych. Sam kwiat ma błękitną barwę i nieraz można go spotkać w ogrodach. Jednak poza swoją funkcją ozdobną ma także inne zastosowanie. Jest świetną przyprawą, ale także leczniczym zielem. Mowa tu o jej owocu, czarnym nasionkach, które są nazywane także czarnym kminkiem.
Roślina ta pochodzi z południowo-wschodniej Azji. Pierwsze wzmianki o niej pojawiały się już w starożytnych pismach. Dawne ludy widziały w niej lekarstwo na choroby serca i psychiczne. Od tego czasu jej popularność wzrosła tak, że dzisiaj możemy ją bez problemu dostać nawet w Polsce.
Działanie czarnuszki
Przede wszystkim cechuje ją działania przeciwzapalne i przeciwgrzybicze, ale też antynowotworowe i antyoksydacyjne. Do tego wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego.
Takie działanie zawdzięcza licznym substancjom, w tym:
- Witaminie E, witaminom z grupy B
- Beta-karotenowi
- Kwasom tłuszczowym (mirystynowy, alfa-linolenowy, linolowy, oleinowy, palmitynowy)
- Tymochononi – ma działanie przeciwbólowe, przecinowotworowe, przeciwzapalne, a do tego chroni nerki oraz wątrobę
- Biotynie – szczególnie dobra dla kondycji naszej skóry i włosów oraz działania układu nerwowego
- Flawonoidów, stereoli, alkaloidów, mikroelementów i przeciwutleniaczy
Dzięki temu czarnuszka jest popularna zarówno w branży kosmetycznej, jak i spożywczej. Same ziarna wykorzystuje się jako dodatek do sałatek albo pieczywa, a dodatkowo z rośliny roli się olej oraz mąkę.
Regularne picie herbaty z czarnuszki może nawet pomóc w leczeniu wielu chorób. Korzysta się z niej przy produkcji kremów i maseczek oraz olejów do ciała czy włosów.
Właściwości czarnuszki
Czarnuszka jest rośliną o bogatym składzie. Dzięki temu może korzystnie wpływać na działanie układu nerwowego, odpornościowego i pokarmowego, poprawić sprawność fizyczną organizmu, samopoczucie psychiczne. Do tego zmniejsza poziom kortyzolu i adrenaliny, więc można mówić o jej działaniu antystresowym.
Korzystanie z niej poleca się osobom, które są bardziej narażone na wystąpienie udaru czy zawału serca, a także cholesterolu czy problemów hormonalnych.
Warto z niej regularnie korzystać, gdyż dzięki temu poprawimy funkcjonowanie całego organizmu, szczególnie mechanizmów obronnych. Możemy też zapobiegać wielu chorobom cywilizacyjnym oraz wspomagać ciało w obronie przed toksynami, bakteriami czy grzybami.
Szczególnie przydaje się podczas leczenia takich chorób jak:
- Alergia – wykazuje działanie antyhistaminowe
- Astma – szczególnie przydatna u dzieci, gdyż poprawia ich wydolność płuc
- Depresja – pomaga zwiększyć odporność na stres, a do tego ma działanie uspakajające
- Anemia – poprawia poziom hemoglobiny i erytrocytów
- Nadciśnienie – zmniejsza poziom ciśnienia krwi oraz zapobiega występowaniu zakrzepów krwi
- Cukrzyca – pomaga utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi
- Wrzody żołądka – wspomaga walkę z bakterią Helicobacter pylori
- Kamienie nerkowe – zmniejsza poziom szczawianów w moczu
- Osteoporoza – czarnuszka wspomaga procesy, które są odpowiedzialne za zwiększanie gęstości kości
- Zakażenia pasożytnicze i grzybicze – pomaga w walce z tasiemcem, owsikami i przywrą
- Trądzik, AZS, łuszczyca i łupież, a także poparzenia słoneczne – przyspiesza gojenie się ran, zmniejsza stany zapalne i poprawia kondycję skóry
Czarnuszka w kosmetyce
Z ziaren czarnuszki robi się oleje, które są wykorzystywane m.in. w kosmetyce. Ze względu na swoje właściwości możliwe jest stosowanie ich bezpośrednio na skórę. Dzięki temu możemy poprawić kondycję skóry, wyraźnie ją wygładzić i pozbyć się wszelkich niedoskonałości, jak np. trądzik. Zawarte w niej substancje poprawiają pracę gruczołów łojowych i zmniejszają tendencję skóry do przetłuszczania się.
Kosmetyki, w których znajdziemy czarnuszkę, mają także działanie antygrzybiczne, antybakteryjne i nawilżające. Ponadto mogą przyspieszyć porost włosów oraz przyczynią się do zwiększenia ich elastyczności, odżywienia i połysku. Właśnie dlatego olej z czarnuszki jest coraz częściej spotykany w składzie szamponów do włosów.
Czarnuszka w kuchni
Czarnuszka posiada naturalne olejki eteryczne. Dzięki temu jest to aromatyczna przyprawa, która przydaje się przy wielu potrawach. Przeważnie stosuje się ją do dań wytrawnych, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by dodać ją też do słodkich przekąsek.
Zwykle stanowi dodatek do potraw mięsnych, sałatek oraz sosów. Ziarna podaje się w całości albo po mieleniu. Czasami nawet może zastąpić pieprz, gdyż nadaje ostrzejszego smaku. Lepiej ją jednak podawać pod koniec przygotowywania dania, bo zbytnie podgrzewanie może doprowadzić do zmniejszenia właściwości leczniczych czarnuszki.
Ciekawym pomysłem jest zrobienie nalewki z ziarnami tej rośliny. Wystarczy zmienić nasiona i dodać do 40% alkoholu. Dzięki temu zyskujemy nie tylko ciekawy smakowo trunek, ale także preparat odkażający.
Czarnuszka z dodatkiem miodu może stać się lekarstwem na ból gardła, ale także maseczka na twarz.
Przykładowe przepisy z czarnuszką
Wśród wielu przepisów warto wymienić:
- Posypkę do kanapek – mieszamy ziarna czarnuszki z prażonym sezamem w proporcji 1:1, dodajemy sól, ewentualnie pieprz. Mieszanka nie wymaga mielenia. Świetnie nadaje się do pasty jajecznej lub zwykłych kanapek.
- Dressing do sałatek – czosnek ścierany na drobnych oczkach tarki, łączymy z miodem, solą, pieprzem i łyżka cytryny. Dodajemy 2 łyżki oleju z czarnuszki i 3 słonecznikowego. Mieszamy energicznie do połączenia.
- Do wypieków – nasiona czarnuszki można uprażyć na suchej patelni, a potem posypać nią bułkę lub chleb przed upieczeniem. Świetnie komponuje się także z innymi nasiona, jak sezam i mak, lub ziołami, jak kminek
- Do mięsa – dobrze pasuje z miodem jako marynata do mięs. Często wykorzystuje się ją do przygotowywania dań z kuchni indyjskiej, ale także pasuje do naszych rodzinnych dań, jak choćby do bigosu.
- Alternatywa do pieprzu – niektórzy wykorzystują czarnuszkę także zamiast pieprzu. Jest to dobre rozwiązanie dla osób, które mają problemy żołądkowe i są zmuszone do unikania pieprzu w codziennej diecie. Zmielona czarnuszka nadaje potrawom lekko ostrego smaku.
Jak stosować czarnuszkę?
Wiele zależy od tego, czy zdecyduje się na postać oleju czy przyprawy. W pierwszym wypadku dawkowanie nie jest trudne. Dzieci dostają 1 łyżeczkę dziennie, a dorośli 2-3 łyżeczki na dobę.
W przypadku przyprawy można ją stosować w różny sposób. Ziarna dodajemy w całości lub po zmieleniu do sałatek, zup, sosów, warzyw i wielu innych potraw.
Z czarnuszki można robić herbatki nalewki, napary, maseczki oraz peelingi. Ma naprawdę szerokie zastosowanie.
Działanie antynowotworowe czarnuszki
Znamy wiele roślin, które mają zaskakujące działanie lecznicze. Do nich zalicza się także czarnuszka. Już wyżej wymieniliśmy sporo jej możliwości. Nie można zapomnieć o jej działaniu przeciwnowotworowym. Przyda się w walce z komórkami rakowymi, szczególnie przy raku piersi, okrężnicy i szyjki macicy.
Działanie to potwierdzono podczas badań na szczurach. Okazało się bowiem, że zawarte w czarnuszce substancje pomagają zadbać o układ odpornościowy organizmu. Dzięki temu można uchronić organizm przed rozwojem białaczki, a także podczas promieniowania jonizującego w trakcie radioterapii.
To właśnie zawarty w czarnuszce tymochinon jest odpowiedzialny za to działanie. Dodatkowo też eliminuje rozwój komórek rakowych, które mogą występować w centralnym układzie nerwowym. Przy tym nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie zdrowych komórek w organizmie.
Trzeba jednak przy tym pamiętać, że badania przeprowadzono na zwierzętach, a nie na ludziach. Dlatego nie można mieć pełnej pewności, że czarnuszka wykaże aż tak zadowalające skutki podczas leczenia człowieka.
W czym jeszcze użyteczna jest czarnuszka?
Nasiona czarnuszki wykazują wiele działań prozdrowotnych. Przy tym nie wywołuje żadnych skutków ubocznych, co sprawia, że jest lepsza od leku przeciwhistaminowego. Pomaga podczas kataru siennego, kaszlu, zapaleniu oskrzeli oraz wielu innych schorzeń, które są związane z górnymi drogami oddechowymi. Przede wszystkim zwiększa objętość oskrzeli i pomaga w pozbywaniu się wydzieliny, która zalega w gardle.
Nie można też zapomnieć o jej skuteczności podczas leczenia astmy, alergii, świszczącego oddechu. Dzięki temu astmatycy korzystający z oleju z nasion czarnuszki mogą zmniejszyć ilość leków, jakie przyjmują na swoją chorobę.
Ponadto wśród zdrowotnych działań czarnuszki można jeszcze wymienić:
- Poprawę wydolności płuc
- Poprawę laktacji u kobiet karmiących
- Regulację glukozy we krwi
- Wzmocnienie odporności i ogólną poprawę funkcjonowania układu odpornościowego
- Zwiększenie poziomu glikogenu w wątrobie
- Regulację miesiączki u kobiet
- Zwiększenie poziomu wydzielanej insuliny
- Pomoc w leczeniu wielu chorób, np. anemii, depresji
- Podniesienie poziomu testosteronu
- Zwiększenie gęstości kości
- Zwiększenie ilości hemoglobiny we krwi.
Podsumowanie
W niewielkich nasionach czarnuszki kryje się ogromna moc, której nie zawsze jesteśmy świadomi. Już wystarczy spojrzeć na zawartość składników odżywczych, witamin i innych cennych substancji, by przekonać się, jak wiele możemy jej zawdzięczać.
Dodanie do codziennej diety choćby odrobiny tej rośliny można przyczynić się do poprawy naszego zdrowia na wielu płaszczyznach, od chorób psychicznych (depresja, stres) zaczynając, a kończąc na chorobach ciała (np. anemia, astma, cukrzyca). Poza tym kobiety szczególnie powinny pomyśleć o dorzuceniu tego prostego dodatku do jadłospisu, gdyż dzięki temu poprawią pracę macicy, zmniejszą ryzyko chorób związanych z narządami płciowymi, a także poprawią laktację w okresie karmienia piersią.
Już na pierwszy rzut oka widać, że korzystanie z czarnuszki przyniesie nam wiele korzyści. Bez względu na to, czy będziemy ją spożywać profilaktycznie, czy w celach leczniczych.